Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił odmowę udzielenia nam informacji prasowej przez Spółdzielnię Mieszkaniową w Mszczonowie. Sąd stanął na stanowisku, że prasa ma co do zasady prawo wglądu w treść dokumentów spółdzielni mieszkaniowych. Wyrok potwierdza szeroki zakres kontroli prasowej, jaką możemy sprawować nad Spółdzielnią.

Przedmiot sporu – czy dokument jest informacją prasową?
W czerwcu ubiegłego roku zwróciliśmy się do Spółdzielni o udostępnienie nam w trybie przepisów prawa prasowego protokołu z lustracji Spółdzielni. Spółdzielnia odmówiła nam, twierdząc, że dostęp do jej wewnętrznych dokumentów jest zastrzeżony wyłącznie dla spółdzielców na mocy art. 8¹ ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych:

Członek spółdzielni mieszkaniowej ma prawo otrzymania odpisu statutu i regulaminów oraz kopii uchwał organów spółdzielni i protokołów obrad organów spółdzielni, protokołów lustracji, rocznych sprawozdań finansowych oraz faktur i umów zawieranych przez spółdzielnię z osobami trzecimi.

My z kolei byliśmy zdania, że przepis ten kształtuje tylko uprawnienia spółdzielców, umożliwiając im kontrolę nad działalnością Spółdzielni, zaś w żaden sposób nie ogranicza on nam możliwości dodatkowego sprawowania kontroli prasowej na mocy przepisu art. 4 ust. 1 ustawy – Prawo prasowe:

Art. 4 ust. 1. Przedsiębiorcy i podmioty niezaliczone do sektora finansów publicznych oraz niedziałające w celu osiągnięcia zysku są obowiązane do udzielenia prasie informacji o swojej działalności, o ile na podstawie odrębnych przepisów informacja nie jest objęta tajemnicą lub nie narusza prawa do prywatności..

W związku z odmową Spółdzielni skierowaliśmy sprawę do sądu administracyjnego. W sporze sądowym Spółdzielnia konsekwentnie kwestionowała nasze prawo do uzyskania wglądu w dokumenty, wskazując, że informację prasową należy rozumieć wyłącznie jako informację wytworzoną przez Spółdzielnię w reakcji na konkretne pytanie ze strony prasy. My z kolei podnosiliśmy, że przytoczony wyżej przepis prawa prasowego nie ogranicza dostępu do informacji ze względu na formę jej utrwalenia lub jej autora – w związku z czym uważaliśmy, że informacją prasową jest także każdy dokument dotyczący działalności Spółdzielni, będący w jej posiadaniu.

Tajemnica lustracji
Spółdzielnia powoływała się także na tzw. „tajemnicę lustracji”, wynikającą art. 91 §5 ustawy – Prawo spółdzielcze, zgodnie z którym lustrator ma obowiązek zachować w tajemnicy wiadomości o działaniach spółdzielni uzyskane w toku lustracji. W tym zakresie podnosiliśmy, że jest to rodzaj tajemnicy zawodowej, obowiązującej wyłącznie lustratora, i nie może stać na przeszkodzie uzyskaniu wglądu w dokumenty w przypadku istnienia przepisu umożliwiającego nam taki wgląd. Informacje przekazane lustratorowi nie stają się automatycznie niejawne – przepis oznacza tylko tyle, że nie możemy tych informacji uzyskać od samego lustratora. Właściwa do kontaktów z prasą jest bowiem sama Spółdzielnia, która powinna rozpatrzyć nasz wniosek o udostępnienie informacji i udzielić jej w takim zakresie, w jakim mamy do niej prawo. Sam zaś lustrator – gdyby przyszło nam do głowy zwracać się do niego – powinien nam odmówić.

Stanowisko sądu
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 18 maja 2017 r. podzielił naszą argumentację w pełnym zakresie. Zgodnie ze stanowiskiem sądu Prawo prasowe nie określa formy wnioskowanej informacji, ogranicza ją jedynie do informacji o działalności podmiotu zobowiązanego. Pojęcie „swojej działalności” jest pojęciem szerokim, odnoszącym się do każdej sfery działań podmiotu, niewątpliwie obejmującym działania ustawowe czy statutowe spółdzielni. (...) Zdaniem Sądu protokół z przeprowadzonej lustracji zawiera niewątpliwie informacje o działalności spółdzielni, zatem mieści się w pojęciu „informacji o swojej działalności” w rozumieniu art. 4 ust. 1 Prawa prasowego.
Również nieuprawnione jest stanowisko, że art. 8¹ ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (...) zastrzega dostęp do dokumentów spółdzielni wyłącznie dla jej członków. (...) Sąd stwierdza, że przepis ten dotyczy tylko członków spółdzielni mieszkaniowych i ma na celu poprawę ich pozycji w stosunku do władz spółdzielni określając katalog dokumentów, które muszą być udostępnione. Nie może być on tak rozumiany, że wszystkie inne dokumenty i informacje nie mogą być przekazywane zarówno członkom spółdzielni mieszkaniowych, jak i innym podmiotom ubiegającym się o dostęp do nich. Nadto zwrócić należy uwagę na treść ust. 3 omawianego art. 8¹ ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, który stanowi, że statut spółdzielni mieszkaniowej, regulaminy, uchwały i protokoły obrad organów spółdzielni, a także protokoły lustracji i roczne sprawozdania finansowe powinny być udostępnione na stronie internetowej spółdzielni. Oznacza to, że wskazane dokumenty, w tym protokół lustracji, są ogólnie dostępne i to nie tylko dla członków spółdzielni mieszkaniowej. Wprawdzie udostępnienie na stronie internetowej jest uprawnieniem, a nie obowiązkiem spółdzielni, to jednak przepis ten wyklucza możliwość uznania, że stanowi on informację ustawowo chronioną.
Odnosząc się do tajemnicy lustracji sąd wskazał natomiast, że przepis ten nakłada na lustratorów obowiązek zachowania w tajemnicy wszelkich wiadomości o działalności spółdzielni uzyskanych przy lustracji oraz działania zgodnie z prawem. Tym samym jest on skierowany do osoby przeprowadzającej lustrację. Natomiast kwestia możliwości udostępnienia protokołu lustracyjnego prasie bądź innym podmiotom nie została w nim uregulowana. To do oceny spółdzielni, a nie lustratora, należy rozważenie czy może on być udostępniony, a jeżeli nie – podanie podstawy wynikającej z ustawy, która uniemożliwia jego udostępnienie.
Poniżej publikujemy pełne orzeczenie sądu wraz z uzasadnieniem. Wyrok nie jest prawomocny i Spółdzielni służy skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie.


Co dalej?
Sąd nie nałożył na Spółdzielnię wprost obowiązku udostępnienia nam dokumentu, a jedynie uchylił odmowę, opartą na wskazywanej przez Spółdzielnię podstawie prawnej. Formalnie rzecz biorąc – w przypadku uprawomocnienia się wyroku – nasz wniosek o udostępnienie informacji prasowej wróci zatem do ponownego rozpatrzenia przez Spółdzielnię. Spółdzielnia powinna wówczas albo udostępnić nam protokół w całości albo częściowo odmówić jego udostępnienia ze wskazaniem, jakie informacje z protokołu nie mogą być udostępnione w trybie przepisów prawa prasowego i dlaczego. Z uzasadnienia wyroku wynika bowiem, że protokół jest co do zasady jawny, a tylko co najwyżej niektóre zawarte w nim informacje mogą być – teoretycznie – objęte tajemnicą, prawem do prywatności lub nie stanowić informacji o działalności Spółdzielni.
Z przytoczonego wyżej fragmentu uzasadnienia można też wywodzić, że jawne powinny być dla nas także inne dokumenty spółdzielni mieszkaniowej, takie jak np. uchwały czy protokoły obrad. Tym samym w świetle powyższego orzeczenia prawo prasowe daje nam silny instrument kontrolny nad działalnością Spółdzielni, z którego w razie potrzeby będziemy korzystać.
Nie wiemy jeszcze, czy Spółdzielnia zamierza złożyć skargę kasacyjną oraz czy i w jakim zakresie zamierza udostępnić nam protokół z lustracji.