W sobotę, 4 stycznia 2025 roku gminę obiegła wiadomość o śmierci burmistrza Józefa Grzegorza Kurka, który zmarł nagle w swoim domu w Mszczonowie. Wydarzenie to – oprócz zrozumiałych emocji mieszkańców – nasuwa też pytanie, kto będzie dalej rządził gminą. Przyjrzyjmy się zatem procedurom prowadzącym do wyłonienia nowego włodarza.

Zacznijmy od oczywistego stwierdzenia, że śmierć burmistrza (analogicznie również wójta czy prezydenta miasta) w trakcie kadencji oznacza z mocy prawa wygaśnięcie jego mandatu – dzieje się tak na podstawie art. 492 §1 pkt. 7 Kodeksu wyborczego. Aby jednak mogły ruszyć związane z tym procedury, konieczne jest formalne stwierdzenie tego faktu. Niektóre serwisy informacyjne podają w tym kontekście nieprawdziwą informację o konieczności podjęcia w tej sprawie uchwały przez radę gminy. Wprawdzie rada gminy rzeczywiście ma w wielu wypadkach kompetencje do stwierdzania wygaśnięcia mandatu burmistrza, to jednak akurat w sytuacji, gdy mandat wygasa wskutek śmierci, fakt ten stwierdza w drodze postanowienia komisarz wyborczy (art. 492 §2a w zw. z art. 492 §1 pkt. 7 Kodeksu wyborczego). O wydaniu takiego postanowienia komisarz zawiadamia przewodniczącego rady gminy i wojewodę.

Przepisy nie mówią natomiast wprost, kto powinien poinformować samego komisarza wyborczego o śmierci burmistrza. Możliwości są zatem zasadniczo dwie – po pierwsze może to zrobić rada gminy, do komptencji której należą „wszystkie sprawy pozostające w zakresie działania gminy” (art. 18 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym). Po drugie zaś zastępca burmistrza, który jest pierwszym organem posiadającym oficjalne informacje o śmierci burmistrza, pochodzące choćby z rejestru PESEL czy akt stanu cywilnego. Jak bowiem wynika z BIP – zastępca burmistrza „realizuje wszystkie kompetencje burmistrza w czasie jego nieobecności”, a ponadto także formalnie przejmuje obowiązki burmistrza w razie wygaśnięcia jego mandatu (art. 28f ust. 1 pkt. 1 ustawy o samorządzie gminnym), a w związku z tym m.in. reprezentuje gminę na zewnątrz. Aktualnie zastępcą burmistrza gminy Mszczonów jest pani Barbara Galicz.

W tym miejscu wyjaśniamy również, że wprawdzie śmierć burmistrza pociąga za sobą także odwołanie jego zastępcy, niemniej odwołanie to jest skuteczne dopiero z chwilą uprawomocnienia się odnośnego zarządzenia wojewody (art. 28i ust. 1 i 5 ustawy o samorządzie gminnym). Aktualnie zatem – do dnia prawomocności zarządzenia wojewody o odwołaniu zastępcy burmistrza – na czele gminy Mszczonów stoi pani Barbara Galicz.

Po odwołaniu zastępcy burmistrza gminą zarządzać będzie osoba wyznaczona przez Prezesa Rady Ministrów, który zarządzi także przedterminowe wybory na burmistrza w ciągu 90 dni od wystąpienia przyczyny ich rozpisania, co oznacza, że wybory będą się musiały odbyć najpóźniej na początku kwietnia.